Share |

Thursday, November 1, 2012

THUZIAK HMANGA RAWNGBAWLNA


THUZIAK HMANGA RAWNGBAWLNA
-Ellis H.Pachuau

“Khawl ha 26 min pe ula, khawvel hi ka hneh vek thei ang”
-Benjamin Franklin

 Thuziak hmanga rawngbawl chu eng nge?
Thuziak han tih hian khawii hmunah pawh eng hmunah pawh thu awmze neia chhiar theiha ziak hi a ni ber mai a. Thuziak hmanga rawngbawl kan tih chuan thuziak hmanga mi nun tidanglam emaw, tinghet emaw behchhan nei thei tura thuziak dah emaw hi a tih theih ang.

Thuziak pawimawhna
|awngkama kan sawi hi chu a hun laiin hre chiang viau mah ila, hun a lo kal deuh a, a nihna ang diak diakin kan hre vek thei tawh si lo va : phuah belh leh paih \hente a lo awm phah a, kan thu a saisa nuaih \hin a ni. |henkhatin, “Chutiang chuan a sawi ngei kha maw le,” tiin awihawm takin an sawi a, mi \henkhatin, “Chutiangin a sawi lo reng reng, chuti zawk chuan alawm a sawi,” an lo ti ve bawk a. Ziaka thu dah a awm loh avangin mi \henkhat inkarah inhnialna a chhuak thei hial a ni! Thuziak behchhan tur, \anchhan tur \ha a awm miau loh chuan mi sawi loh pui kan sawitir a, mi sawi reng pawh kan hmaih thung \hin a ni. Kan hriat chhuah zawh tawh loh phei chuan mi thusawi \ha tak tak te, ropui tak takte hi a thamral mai \hin a ni. Thuziak a awm erawh chuan tu thusawi pawh han phuah belh tur a awm lo va, paih \hen tur pawh a awm hek lo. Thu dik leh dik lo a tar lang a, inhnialna a lo awm pawhin chu thuziak chuan a remfel \hin a ni. Thuziak a awm tawh chuan rin thu a leng lo va, dawt pawh a sawi ngai hek lo va, ngawi rengin thuhretu rinawm tak a ni \hin zawk a ni.


Thuziak hian hnam a tipumkhat a, thuziak \ha nei hnam chu an ropui a, an zahawm an ti \hin. England ram kan thlir chuan thuziak lamah an hausa em em a, hriatna buhzem ti hialin an sawi \hin a, ram te tak te ni siin khawvel an awp a, khawvel ram ropui berte zinga chhiar hmaih an ni ngai lo. A lehlamah chuan kan \henawm lawk lawk leh kan kianga awm Riang leh Cachari-te kan ngaihtuah chuan thuziak an neih mumal loh avangin an hnam an darh a, an inpumkhat lohzia pawh kan hre mai awm e.

Hnam thuhmun, chi khat pawh hi hmun hrang hrangah kan cheng darh hlawm a, kan awmna khua \heuhah tih dan hrang hrang kan nei hlawm a, kan nunphung leh chet zia pawh a inang hlei thei lo. Mahni khaw tih dan chu kan chawi vawng a, dik berah kan ngai tlat a, chu chuan inpumkhatna a tichhe thei a ni. Thuziak mumal tak a awm chuan mahni khaw tih dan te, mahni hnam tih dan bilte a lo chawi lar hleih theih ta lo va, hnam hrang, chi hrang, khaw hrangte kha inlungrual takin kan awm theih phah a ni. Ziak chuan  thu leh hla thuhmunin min chawm a, chhim tawp leh hmar tawpa awmte pawh thuziak chuan min \hui khawm a, kan inhmel hriat phah a, kan inlungrual phah a ni.

Tunlaiin kan ramah zirtirna dik lo a lar hle mai a, Kohhran mi engemawzat pawhin an awmna Kohhran chhuahsanin chu lamah chuan an peng a, a chhuahsan chiah lo pawhin Kohhranah tel tuina an nei lo va, Pathian biak inkhawmah an inkhawm \ha peih lo va, Kohhran huangchhunga Pulpit rawngbawlna mai bakah zirtirna him lo chungchanga sawifiahna awm \hin chu an dawng ve phak lo va, thusawi an hriat miau loh avangin a ni lo lamah an peng a, Kohhran an chhuahsan phah hial \hin a ni.
Rinna chungchangah a ni emaw Kohhran inawpna chungchangah a ni emaw kohhran mi zawng zawngin thusawi an ngaithla vek lo va, chuvang chuan an nun chawmtu tur leh kaihruaitu turin thuziak chhiar an mamawh \hin a ni. Ziaka rawngbawlna hi kan kalpui loh chuan Pathian thuah an puitling tak tak thei lovang. Rom 10:14-ah chuan ‘A nih leh, an rin lohva chu engtin nge an lam ang? A thu an hriat lohva chu engtin nge an rin ang? Thu hriltu awm lovin engtin nge an hriat ang?’ tih ziak kan hmu a, thu dik, thil dik an hriat theih nan ziaka kan umzui a ngai \hin a ni.

Thuziak chuan mi mawl berte mi fingah a siam a, chapote pawh chapona tlangsang a\angin a hnuk hniam a, mi beidawngte tan lungngaihna chhum dum a\ang pawhin an tan ni eng mawi a chhuahtir thei a, thim hnuaia \hu mekte pawhin enna hmuin, chatuana boral mai tur pawh chatuana nunna neiin a siam \hin a ni. Lal Isua pawhin thlema a awm khan ‘tih ziak a ni’ tih hmangin a thlemna tawh kha Pathian \anpuinain a hneh thei a. Thuziak awmsa chu tlawhchhanah a hmang a ni.

Tualchhung lam deuhah han lut ila. Kohhran tin mai, branch tin mai hian Tualchhung Chanchin Bu (House Journal) kan chhuah deuh \heuh hian thuziak pawimawhna chu a hrilhfiah chiang hle awm e. Pathianni tuk a lo ni a, kan en hmasak chu chanchin bu a ni \hin. Chanchin bu-ah chuan hun hman tur hrang hrang te, kar khat chhunga Kohhran / vengchhunga thil thleng te, Kohhran hmachhawp te, nun dan \ha inzirtirna te, mi hlawhtling chanchin chhiar ngaihnawm tak tak leh a dangte tar lan a ni \hin a. Chu chuan min ti bengvar a, awm dan min thiamtir a, a pawimawh a ni. Chanchin bu kaltlanga mi hlawhtling chanchin te, Sermon te kan chhiar theih chuan Biak Ina mi thusawi laia kan mutthluksan daih ai chuan thutak kan hriat tam phah \hin a ni. Chumai ni lovin inkhawm thei lote, inkhawm hman lote pawhin chu thuziak hmang chuan Pathian thu an lo hriat phah a, an nunah nasa takin hna a thawk \hin a ni.

Rawngbawltu hmingthang, kan hriat lar em em, Kohhran pa tih hiala hriat lar  tak Augustine-a kha ‘Life of Antony’ tih Athanasius-a ziak a\anga a hun pumhlum rawngbawlna atana inpe a ni an ti a. ‘Kristiana vanram kawngzawh’ tih lehkhabu ziaktu John Bunyan-a pawh kha a lehkhabu chhiar a\angin boralna khua a\angin a chhuak a, he lehkhabu ‘Bible dawttu’ ti hiala miin an sawi \hin hi a ziah phah a ni.


Thuziak thiltihtheihna
Thuziak hmanga rawngbawlna hi rawngbawlna ngialnghet leh tlo ziktluak taka mite hnena thusawina a nih miau avangin a pawimawh hle. Karl Marx-a lehkhabu te reuh te, 'Das Kapital' leh a \hianpa Fredrich Engels nena an ziak, 'The Manifesto of the Communist Party' tih bu pan te chuan kum zabi 20-na khawvel hawiher a sawi danglam dawrh thei a ni tih kan hria a, chu chuan thuziak hmanga rawngbawlna pawimawhzia pawh a tarlang chiang hle awm e.

Negro nun chepzia leh mi hmuhsit an nih thu chu sawi tam ngai lovin kan hre awm e. America ramah bawih an ni a, an duh loh \ha \ha an thawhtir a, chu nun chu ning hle mah se an chan turah an ngai ringawt a. Nimahsela Harriet Bestow a lo lang a, a lehkhabu ziak ‘Pu Tawma In’ chuan America rama mihangte dikna leh chanvo a humhalh a, chu chu Mingo-te rilru-ah pawh a tla na hle a, nghawng lian tak a nei a ni. Mihangte beisei bo hnu chu beiseina nung nei turin kaihthawhsak an ni a, a tawpah phei chuan an saltanna a\anga hruaichhuaktu a lo ni ta hial a ni. Thuziak vangin mi hnuaihnung zawk ten chan \ha an chan phah a, phurrit phurte phurrit chhawksak an ni a, lungngaihna ata lawmna-ah an zuang lut a ni.

British awpna hnuaia America chu hun rei tak an awm a, awptu a\anga zalen tumin American chuan British lakah indan an han sual a, indona-ah chuan New Jersy luipui kamah chuan America Sipaihote chu an tlanchhe hum hum mai a, an rilru-ah chuan tlawm bak a lang tawh meuh lo awm e. Chutih lai, American sipaite rilru hnual tak maia an awm lai chuan Thomas Pain-a lehkhabu ziah ‘Common Sense’ an tih chu sipai rualte chuan an han chhiar a. Chu lehkhabu thuziak chuan sipai rilru chu a hneh ta hle mai a. An rilru hnualna ata chu an harhchhuak a, chu luipui kam a\ang chuan tho chhuakin British sipai do tur chuan an han bei leh tak tak a, a tawpah chuan zalenna an sual chhuak hial a ni. Independence an nih tak chhan chu thuziak vang a nihzia chuan an president Benjamin Franklin chuan a hre chiang hle a, ““Khawl ha 26 min pe ula, khawvel hi ka hneh vek thei ang” a lo tih phah hial a ni.

Thusawi ai hian thuziak hian hna a thawk nasa zawk a, a thawk chak zawk a, mi thinlungah a lut thuk zawk daih \hin an ti a, thudik tak a nih a rinawm. Vawiin thlenga khawvelin an buaipui chu Charles Darwin-a thuziak, ‘Mihringte hi Pathian siam kan ni lova, zawng a\anga lo piang kan ni’ tih ngaih dan a ziah chhuah kha a ni a.. Lenin-a thuziak avangin Communist a lo pian phah a, Martin Luthera thuziak avangin Protestant kohhran a hi a lo piang bawk a ni.

Thusawi hi chu han sawi zawh rual hiana reh zui mai a, ngaithlatute pawhin an sawi ang diak diak chuan an hre reng tawh \hin lo. An hriat reng chhun pawh thu sei tak tak ni lovin \awngkam khat lekte hi a ni duh khawp mai. Ziaka rawngbawlna erawh chuan a daih rei em em a, kum tak tak hnuah pawh hna a la thawk reng tho \hin. Ram thim ram rovah pawh kan thuziak chuan taima takin mite hnenah thu a sawi reng thin a ni. Ramthar lama Pathian thu chang tar lanna (bookmark) tawi te te kan thehdarh a\angte hian miin nun tuihalna, a dang hriat belh zel chakna neiin Pathian an hmuh phah thei a ni. Vairamah chuan mipui an tam em em a, an hnenah thu sawi vek dawn ila, kan sawi vek thei lo va, kan sawi thiam vek kher lo vang. Anmahni hnam \awng ngeia kan sawi theih loh kha thuziak sa hmangin kan sawiin kan hrilh thei a ni.

Khawvel awmtirh ata thuziak thiltithei ber ni chungchuang leh la ni kumkhua tur Bible-a thu inziak vangin nun nei lo engzatin nge nun neih phah a, chatuana boral mai tur Pa angchhunga awm ta hi sawi sen an ni lovang. He thuziak (Bible) hi lo awm ta lo se khawvel mihringte hi engtin nge kan awm ang le?
           
Tuten nge ziak ang?
Tuten nge thu chu ziak ang tiin zawhna kan inzawt mai thei. Mi thuziak chhiar ringawt turin em ni kan awm ang? Hnai lo ve, atirah chuan thiam tak leh \awngkam mawi taka thluaithlum nghal kher pawh a \ul lem lo, kan rilrua awm ang ang kan ziak chawt mai phawt tur a ni ang.  Kan tawnhriat hrang hrang \awngkaa mi hnena kan sawi \hin kha ziakin kan dah tawp mai ang. Chutiang chu i ti thei ngang lo a lo nih pawhin a chhiar lamah tal chuan \an han la leh phawt la, i hriatna i khawl ang a, chu chuan ngaih dan a siamtir che ang a, chu chuan nangmahah ziak ve thei turin nasa takin a pui thei ngei ang che. I chhiar ngai loh chuan ziah tur pawh i hre dawn lo a ni. Francis Bacon chuan, ‘Reading maketh a full man’ a ti a. Mi tumah hi chhiartu \ha an nih loh chuan ziaktu \ha a nih theih ngai loh a ni.

Mi talent nei chu an awm ngei a; mahse mi talent neiin an ziak vek seng lo tih erawh a lang reng mai. I ziah chhin phawt loh chuan ziak mi i ni nge a hriat miah loh a, chuvang chuan han ziak ve rawih mai la, i talent pawh a lo ni thei a ni tih hria ang che. Pathian laka malsawmna iI dawn ringawt pawh han ziak chhin teh : miten malsawmna an dawn phah mai thei asin.

Engte nge kan ziah ang?
Thuziak \ha lo chuan mihring nunah nghawng chhe tak tak a nei thei a. Thawkkhat laia Mizorama rawlthar \henkhatten ramhuai an biak chhan nia sawi chu an lehkhabu chhiar a\angin a ni. Chuvangin thuzia \ha kan neih a pawimawh hle a ni. Sermon hi kan ziah tam a ngai hle: Thianghlimna chungchang te, Hmangaihna chungchang te, Thlarau Thianghlim hnathawh te, Kohhran chawmna te, nunkawng dik inkawhhmuhna chungchangte kan ziah tam a pawimawh hle.

Thilpek chungchang te, Thawhhona chungchang, Nun kaihruai thei thil te, Inchhung khur nun, chhungkaw inkungkaih dan \ha chungchang pawh hi kan ziah uar a \ul hle.

Thawnthu pawh kan ziah taihmak a \ul hle. Thawnthu tawi awmze nei chuan mi thusawi sei deuh ai chuan hna a thawh chak zawk hun a awm \hin a. Naupang hnenah ngat phei chuan thutak run ai chuan awmze nei leh kawh nei, zirtir \ha tak thawnthu chuan nasa takin an nunah nghawng a nei a, an seilen thleng pawha an thlah loh tur thu \ha an pai kumkhua theih phah \hin a ni. Thil thleng dik tak hmangin a ni emaw thawnthu phuahchawp hrim hrim emaw hmang pawhin chutiang chu kan ti thei a ni.

Kan ramah hian Biak In a tam hle a, chung Biak In zawng zawngah chuan kar tinin Pathian thuchah hrang hrang sawi a ni \hin a. Pathian thuchah ropui tak tak chu thuin a thamral a, veng tin, Kohhran tinah inkhawm aiin inkhawm lo an tam zawk si avangin kha’ng thuchah sawi zawng zawngte kha ziaka dah \hain in lamah han sem ila, a theih phei chuan internet lamah a duh apiang chhiar theih turin han theh darh thei phei ila chuan miten an hlawkpui dawn em asin.

    Kan vela thil thleng, ni tina kan hmuh leh hriat, kan tawnte, Pathianin min pawlna thute hi hmanraw \ha tak thuziak tura min puitute an ni bawk. Kan tunlai khawvel kan thlir chuan khawvelah thil mak pui pui, hri leng, leimin, lirnghing leh thlipuite a lo thleng fo va, chhiatna rapthlak tak takte pawh a lo thleng fo \hin a ni. Hengte laka kristiante himna tur te, kristianten kan lo dawnsawn dan turte, kan hmachhawn dan tura fuihna thute pawh Pathian thu a\angin kan ziak thei a ni. Kan vela thil thleng apiang kan thlir liam ve rikngawt zel chuan awmzia a nei lo va, khawvel thil thleng denchhenin ringtute thlarau lam nun chawmna \ha tak tak kan ziak thei a ni.

Thuziak zirnaa an sawi fo \hin chu: a chhiartu turte dinhmun hriat hmasak tur tih hi a ni a. Kan thuziak chu, naupang, \halai leh puitling te, Kristian ni lote chhiar tur angin a ziah theih a. Chuvangin a chhiartu turte kan hrechiangin an mamawh pawh engemaw chen chu kan hre tur a ni. |ampui mitthi leh leilung inher danglam avanga chhiatna lo thleng awm mek  tuartute hnem tura thu kan ziah dawn chuan an tawrh dan dinhmun leh chuta \anga chhanchhuah leh hlimna an neih theih dan tur kan hriat a pawimawh ang. Kohhran mite tana kan ziak a nih chuan a chhiartu turte chu Kristian an ni. Chutiangin eng Magazine dangah emaw kan ziah chuan, a huam a zau leh deuh va, secular paper-a kan ziah chuan mi zawng zawng a huam thin. Chutiang zelin a chhiartute azirin kan thuziak hawi dan pawh a danglam \hin tur pawh a ni ang.

Tlangkawmna :
Thuziak pawimawhna te, thiltihtheihna te, kan ziah tur leh a ziaktu turte kan sawi ta a. Thuziak hmanga rawngbawlna pawimawhzia leh \angkaizia chu a hretute kan ni. Kan thuziah avangin tute emaw chuan malsawmna an dawng thei a, piantharna an hmuh phah thei asin. A hlawkna hmu nghal lo mah ila, rawngbawltu nung reng, thu hretu rinawm thuziak hmanga rawngbawlna hi i hlamchhiah lo ang u.

~~~~Word 2636>10.10.2011AV~~~~Zan khat leka ka ziak zawh a ni

9 comments:

caribou said...

A tha hle mai. Thusawi hian vawilehkhatah mipui rilru a hneh thei a, thuziak erawh a tlo em em thin. Thuziak hlutzia chu kan Pathian thuah hian a chiang em em a ni.

Thuziak hmang hian rawng a bawl theih chiang khawp mai. Kan pastor te, missionary te leh thuhriltu te hian thuziak lamah tan la lehzual phei se chuan rawngbawlna hi a chak lehzualin ka ring thin asin. Pathian thu ka ziak e tih avanga inti hre ril em ema, a chepa kai atang te, Hebrai tawng nen lama chin chhuah chiam lam pawh a ni lo, tunlai kan thangthar te rilru put mil ang zia zela tawi fel tak, ngaihnawm tak chung sia ziak thiam hi a pawimawh khawpin ka hria.

Blog i nei tha hle mai.

Ellis H.Pachuau said...

Ka lawm hle mai

Unknown said...
This comment has been removed by the author.
Unknown said...
This comment has been removed by the author.
Hai Baji said...
This comment has been removed by the author.
Unknown said...
This comment has been removed by the author.
Unknown said...

A va ngaihnawm em, i ziak thiam hle mai.

Sherlock ruata said...

Tunah i ziah a vangin ka lo chhiar thei a,a va nung chiang tak em

Blogger said...

As reported by Stanford Medical, It's in fact the ONLY reason women in this country get to live 10 years more and weigh 19 KG lighter than us.

(And by the way, it is not related to genetics or some secret diet and absolutely EVERYTHING about "HOW" they eat.)

BTW, I said "HOW", and not "what"...

TAP on this link to reveal if this quick quiz can help you find out your real weight loss possibility